Koszt kredytu – co się na niego składa?

Definicja całkowitego kosztu kredytu znajduje się w art. 5 pkt 6 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Zgodnie z brzmieniem przepisu są to wszystkie koszty, które wiążą się z zaciąganym kredytem - odsetki, opłaty, prowizje i marże pod warunkiem, że są one znane. Do całkowitego kosztu kredytu wliczane są także koszty usług dodatkowych, jak np. jego ubezpieczenia.

W większości instytucji finansowych całkowity koszt kredytu jest kształtowany przez takie elementy jak:

• Odsetki, czyli najbardziej podstawowy składnik każdego kredytu. Co ważne, banki i inne instytucje finansowej nie mogą same określać wysokości oprocentowania kredytów lub pożyczek posiadanych w swojej ofercie. Mają obowiązek dostosowania się do górnej granicy oprocentowania nominalnego określonej w Kodeksie cywilnym oraz w ustawie antylichwiarskiej. Podstawę prawną stanowi artykuł 359 KC. Od 29 maja 2020 r. oprocentowanie nie może ono przekroczyć 7,2 proc. w skali roku. Dzieje się tak, ponieważ stopa lombardowa NBP wynosi 0,5 proc., a odsetki ustawowe to 3,6 proc. w skali roku. Ich dwukrotność, wskazana w Kodeksie cywilnym, odpowiada więc stawce 7,2 proc. w skali roku.
• Ubezpieczenie kredytu, czyli dodatkowy element, który podwyższa koszty zobowiązania. Choć nie jest obowiązkowe, to wiele banków od jego wykupienia uzależnia decyzję kredytową.
• Prowizja od kredytu, czyli podstawowa opłaca pobierana przez każdy bank. Stanowi procent pożyczanej kwoty. W praktyce im wyższa kwota kredytu, tym wyższa prowizja. Prowizja jest jednorazowa. Kwota opłaty może być doliczona do pierwszej raty lub podzielona na wszystkie raty i zawarta w sumach comiesięcznych spłat.
• Opłata przygotowawcza, czyli cena wszystkich operacji koniecznych do udzielenia kredytu takich jak przygotowanie dokumentów i umowy zobowiązania, czy analiza zdolności kredytowej.
• Koszt zakupu produktów dodatkowych opłaty za usługi dodatkowe, z których skorzystanie jest niezbędne do uzyskania kredytu bądź otrzymania go na korzystniejszych warunkach.

Przy obliczaniu oprocentowania nominalne niezbędne jest uwzględnienie dwóch czynników:

• marży,
• stopy bazowej.

Marża to cena pożyczki lub kredytu ustalana przez instytucję finansową, w której wnioskujemy o konkretną usługę. Wysokość marży zależy od kredytodawcy. Trzeba pamiętać, że marża podlega negocjacji w momencie ustalania warunków kredytowania.

W Polsce stopą bazową jest stopa WIBOR, którą ustala się dla różnych okresów - 1, 3 lub 12 miesięcy. WIBOR to stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek innym bankom. Zwykle instytucje bankowe biorą pod uwagę wysokość stawki dla okresu trzech miesięcy (WIBOR 3M).

Przykładowo: Jan Kowalski chce pożyczyć 1000 zł, a oprocentowanie nominalne kredytu gotówkowego wynosi 9 proc. w skali roku. Po upływie tego czasu Kowalski będzie musiał zwrócić 1 090 zł. Jeśli natomiast okres kredytowania potrwa pół roku, zapłaci łącznie 1045 zł, ponieważ trzeba będzie uiścić połowę odsetek za cały rok.

RRSO, czyli Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania jest pojęciem szerszym niż oprocentowanie nominalne. Uwzględnia ona bowiem wszystkie podstawowe koszty, jakie kredytobiorca będzie musiał ponieść w związku z zawiązaniem umowy kredytowej z bankiem lub firmą pożyczkową. Te koszty to właśnie oprocentowanie nominalne, a także prowizja oraz cross-selling (dodatkowa usługa bankowa).

RRSO to zatem całkowity koszt kredytu, jaki obciąża kredytobiorcę w każdym roku kredytowania. Niższa Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania w ofercie banku lub firmy pożyczkowej to po prostu tańszy kredyt. Dlatego to właśnie RRSO, a nie oprocentowanie nominalne, powinna być brana pod uwagę na pierwszym miejscy przy poszukiwaniu najlepszej oferty usługi finansowej.

Wysokość RRSO, podobnie jak oprocentowania w skali roku, jest zależna od kilku czynników. To między innymi:

• oprocentowanie nominalne kredytu lub pożyczki,
• koszt ubezpieczeń obowiązkowych i dodatkowych,
• prowizja za udzielenie kredytu lub pożyczki,
• wartość pieniądza w czasie, czyli okres, w którym pożyczkobiorca może dysponować otrzymaną kwotą,
• koszt ustanowienia ewentualnych zabezpieczeń.